خرید برق از بورس انرژی
با توجه به وجود بستر مناسب و زیرساخت های لازم جهت بهره برداری از بورس انرژی در صنعت برق کشور، خرید برق از بورس انرژی از سال 1390 امکان پذیر شد و در حال حاضر علاوه بر خرید و فروش برق در بورس انرژی کلیه معاملات حامل های انرژی در بورس انرژی انجام می شود و در همین راستا بسیاری از شرکت ها و موسسات دولتی و غیر دولتی از بازیگران بورس انرژی محسوب شده و خرید و فروش حامل های انرژی را از طریق بورس انرژی انجام می دهند.
ایران دارای 4 بازار بورس مجزا است. چهار بورس ایران شامل: بازار بورس, بازار فرابورس, بازار بورس کالا, بازار بورس انرژی است که هر کدام دستورالعمل, ماهیت و معاملات خاص خود را دارند. در ادامه نحوه خرید برق از بورس انرژی و همچنین قوانین خرید برق از بورس انرژی را خواهیم گفت.
فهرست مطالب
مراحل نحوه خرید برق از بورس انرژی
برای خرید در برق از بورس انرژی به دو روش مستقیم و غیر مستقیم می توان اقدام کرد. اما برای هر دو روش ابتدا لازم است کلیه مدارک شناسایی در بورس ارواق بهادار ثبت, بارگذاری و تایید شود.
البته طبق قوانین خرید برق از بورس انرژی، تنها اشخاص حقیقی و حقوقی با قدرت قراردادی بالاتر از 1 مگاوات (1000 کیلووات) می توانند با رعایت الزامات قانونی و بر پایه ساز و کار موجود در بستر بورس انرژی نسبت به تامین برق خود از بورس انرژی اقدام نمایند و با ایجاد حساب وکالتی با کارگزاری منتخب یا شرکت واسط، نسبت به پرداخت 10 درصد قیمت برق مورد نیاز خود به بانک و حساب وکالتی (قبل از ثبت درخواست) اقدام نمایند. در ادامه مراحل خرید برق از بورس انرژی را شرح خواهیم داد:
ثبت نام در سجام و احراز هویت
برای خرید برق از بورس انرژی مانند دیگر بورس ها ابتدا لازم است در سامانه سجام ثبت نام انجام شود. ثبت نام در سجام و دریافت کد معاملاتی یا کد بورسی امری الزامی و ضروری است.
برای ثبت نام در سامانه سجام می توان از طریق کارگزاری های مجاز و روش های حضوری یا غیر حضوری (آنلاین) و الزاما تا مرحله ارسال کد رهگیری برای شماره تماس متقاضی فرآیند ثبت نام را دنبال نمود.
این کد رهگیری سجام باید تا مراحل احراز هویت و دریافت کدمعاملاتی نگهداری شود. البته این مرحله دریافت کدرهگیری و سجام برای کلیه معاملات بورسی و سهامی دیگر هم قابل استفاده است.
دریافت کد معاملاتی
یکی دیگر از شرایط خرید برق از بورس انرژی, اخذ و دریافت کد معاملاتی خرید برق است. برای این امر اشخاص حقوقی دارای پروانه بهره برداری برای اخذ کد معاملاتی باید مراحل زیر را طی کند:
- مراجعه به شرکت برق منطقه ای / شرکت توزیع برق
- دریافت معرفی نامه
- ارائه مدارک مورد نیاز به اداره برق شامل:
- مدارک ثبتی شرکت شامل اساسنامه، آگهی روزنامه، آخرین تغییرات هیات مدیره و صاحبان امضا
- مجوز فعالیت متقاضی
- اصل و کپی برابر با اصل کارت ملی و شناسنامه صاحبان امضا
- تکمیل فرم معرفی اطلاعات حساب مشتری
- تکمیل فرم درخواست کد اشخاص حقوقی
- تکمیل و امضا بیانیه قبول ریسک
- تکمیل برگه احراز هویت
- تکمیل فرم درخواست کد اشخاص حقوقی
- اشخاص حقوقی که هویت ایرانی دارند ولی سرمایه خارجی دارند, باید علاوه بر مدارک فوق این مدارک را هم ارائه بدهند:
- اصل و کپی شناسنامه, گذرنامه, کارت ملی
- روزنامه رسمی تاسیس
- روزنامه رسمی تغییرات معرف صاحبان امضای مجاز
- اشخاص حقوقی خارجی باید این مدارک را هم ارائه بدهند:
- اصل و کپی شناسنامه, گذرنامه یا مدرک مشابه
- مدرک تاسیس
- مدرک نشان دهنده ی مشخصات
- مدرک حدود اختیارات صاحبان امضای مجاز شخص حقوقی
ثبت معامله و خرید
بعد از اینکه شرکت متفاصی کدرهگیری سجام یا کدمعاملاتی, (جهت خرید برق) را تهیه کرد می تواند؛ روند خرید برق از بورس انرژی را شروع کند.
بورس انرژی چندین بازار مجزا دارد و هر کدام قوانین خاص خود را دارد. خریدار می تواند بر اساس نیاز نوع بازار , نوع قرارداد, زمان تحویل, روش پرداخت و… را انتخاب کنند.
شرکت‌های عرضه‌کننده برق در بورس انرژی
در کشور ایران عرضه کننده‌های عمده بازار بورس انرژی شامل شرکت های دارای مجوز فروش برق شرکت تامین انرژی صنعت فاخته و نیروگاه های واجد شرایط است که در جدول زیر مشاهده می‌کنید. لازم به ذکر است که بر اساس مصوبات وزارت نیرو خریداران انرژی برق شامل تمام صنایع با قدرت قراردادی بالای یک مگاووات می باشند.
| ردیف | نام شرکت | ردیف | نام شرکت |
|---|---|---|---|
| 1 | شرکت های دارای مجوز فروش برق – مانند شرکت تامین انرژی صنعت فاخته | 2 | نیروگاه سیکل ترکیبی فارس، شرکت مولد نیروگاهی تجارت فارس |
| 3 | نيروگاه پرند، توليد برق پرند مپنا | 4 | نيروگاه زنبق يزد، تعاونی کارکنان نيروگاه يزد |
| 5 | نيروگاه سيکل ترکيبی اروميه، تدبيرسازان سرآمد | 6 | نيروگاه سيکل ترکيبی سبلان، سبلان برق اميد |
| 7 | نيروگاه سيکل ترکيبی شريعتی، انديشه سازان بهين سرآمد | 8 | نيروگاه سيکل ترکيبی نيشابور، ساينا گستر پرديسان |
| 9 | نيروگاه سيکل سنندج، شرکت توليد نيروی برق سنندج | 10 | نیروگاه سیکل ترکیبی منتظرقائم،شرکت توسعه برق و انرژی سپهر |
| 11 | نیروگاه شهید منتظرقائم، شرکت توسعه برق و انرژی سپهر | 12 | نيروگاه سيكل تركيبی خوی، توليد نيروی پرتو شمس تابان |
| 13 | نيروگاه سيكل‌تركيبی گیلان، توسعه مسیر برق گیلان | 14 | نيروگاه سيكل‌تركيبی قم، پيوند گستر پارس |
| 15 | نيروگاه شهدای پاکدشت (دماوند )، شرکت توليد نيروی برق دماوند | 16 | نيروگاه شهيد منتظری، پرشين فولاد |
| 17 | نيروگاه کازرون، شرکت ساينا گستر پرديسان | 18 | نيروگاه کهنوج، شرکت توليد برق ماهتاب کهنوج |
| 19 | نيروگاه مشهد، افق توسعه انرژي خليج فارس | 20 | نیروگاه سیکل ترکیبی سمنان (قدس)، گهر انرژی سیرجان |
| 21 | نیروگاه کاشان، شرکت ساخت و بهره برداری انرژی | 22 | نیروگاه آبادان، تولید نیروی برق آبادان |
| 23 | نیروگاه سلطانیه، شرکت تولید نیروی مرکزی صبا | 24 | - |
مزایای خرید برق از بورس انرژی
سازمان بورس و اوراق بهادار کشور با هدف نظم بخشی و افزایش شفافیت معاملات و فعالیت ها در بورس انرژی، به صورت مداوم و مستمر به دنبال اصلاح و تدوین قوانین و دستورالعمل های بورس انرژی می باشد و روز به روز قابلیت ها و امکانات بورس انرژی بیشتر می شود و این امر موجب تشویق و ترغیب اشخاص حقیقی و حقوقی ذینفع در بهره‌مندی از بستر بورس انرژی خواهد شد. مهم ترین مزایای خرید برق از بورس انرژی عبارت اند از:
- نظارت دقیق و شفاف بر معاملات
- اولویت تامین برق با خرید برق از بورس انرژی و دوجانبه
- برخورداری از معافیت معاملاتی
- حذف کلیه مراحل تشریفات مناقصه ای و مزایده ای
- استفاده از روش مناسب برای بازاریابی
- کلیه کالاهای بورس انرژی در رینگ های داخلی و بین المللی عرضه می شود.
- جهت گیری فرم کامل, جامع, مقتضی برای کارگذاری های معاملاتی
- بستری ایده ال برای عرضه کالاها در سطح های مختلف
- تامین مالی و پوشش ریسک در بورس انرژی
- جذب سرمایه, ابزار و منابع مالی به روش های مختلف از جمله انتشار و چاپ اوراق بهادر
- ایمنی و محافظت از سرمایه با داشتن سرمایه پایه در برابر نوسانات قیمت
- مدیریت ریسک در بازار بورس انرژی
- کلیه عرضه کننده ها و خریداران به مدد ابزارهای مالی و قوانین بورس انرژی کنترل می شود.
- کنترل در سطح بالا برای عملی شدن تعهدات طرفین
- حق انتخاب برای خریدار و فروشنده
- جبران ضرر های احتمالی
- داشتن چار چوب و ساختار مدون
- رقابت پذیر بودن
- ارائه قیمت شفاف
- امکان خرید برق به صورت بازه های کم باری- اوج بار و میان باری
زمان سر رسید قراردادها در بورس انرژی
به طور کلی زمان سررسید کلیه معاملات و قرادادهای خرید برق از بورس انرژی تا 3 روز قبل از موعد تحویل است. در صورتی که زمان سررسید قراردادهای دوجانبه طبق زمان توافقی بعد از دوره مصرف می باشد.
روش تسویه خرید برق در بورس انرژی
روش تسویه خرید برق در بازار بورس انرژی با توجه به شیوه پرداخت, مبلغ قرارداد, کارگزار و… مشخص می شود. توجه داشته باشید در تمامی معاملات خرید برق از بورس انرژی باید در پایان روز گزارش معاملات تهیه شود و به خریدار و فروشنده تحویل داده شود.
شرکت سپرده گذاری مرکزی در حین انجام معامله, مبلغ معامله را از کارگزار خریدار دریافت می کند و تا 3 روز بعد از معامله به کارگزار فروشنده تحویل می دهد.
- تسویه نقدی : روش تسویه نقدی مبلغ طی زمان اعلام شده توسط خریدار یا کارگزار باید تماما به حساب واریز شود.
- تسویه با تضمین: تسویه با تضمین در معاملات نسیه با ضمانت نامه بانکی و با گشایش اعتبار اسنادی, وکالتی انجام می شود.
- تسویه خارج از پایاپای: در تسویه خارج از پایاپای باید طی مهلت انجام شده تسویه شود. سند تسویه باید طبق فرمت شرکت سپرده گذاری مرکزی فروشنده تایید شود و به کارگزار خریدار در اتاق پایاپای ارائه شود.
کارمزد خرید برق در بورس انرژی
بر اساس قوانین بورس انرژی، تمامی معاملات بازار بورس انرژی ایران شامل کارمزد می‌شوند. کارمزد معاملات بورس انرژی حامل های انرژی باید طبق آخرین مصوبه باشد. لازم به ذکر است که در صورت عدم صدور حواله خرید در زمان مقرر، قرارداد باطل شده و پرداخت کارمزد و خسارت الزامی از جانب فروشنده است. این خسارت، کارمزد طرفین معامله و ۵ درصد از مبلغ معامله را شامل می‌شود و پرداخت آن به حساب سپرده‌گذاری مرکزی باید در کمتر از یک روز بعد از اعلام، انجام شود. این کارمزدها شامل کارمزد خرید و کارمزد فروش است که هر کدام سقف مشخصی دارند. درصد کل کارمزد خرید و فروش برق در بورس انرژی شامل درصد کارمزد خرید و فروش برای شرکت بورس انرژی، سپرده گذاری مرکزی، شرکت مدیریت فناوری، سازمان بورس و اوراق بهادار و شرکت کارگزاری می باشد که به تفکیک در جدول ذیل ارائه شده است.
| شرح | کارمزد خرید | سقف کارمزد خرید (ریال) | کارمزد فروش | سقف کارمزد فروش (ریال) |
|---|---|---|---|---|
| شرکت بورس انرژی | ۰.۰۴٪ | ۱۰۰ میلیون | ۰.۰۴٪ | ۱۰۰ میلیون |
| سپرده‌گذاری مرکزی | ۰.۰۲۵٪ | ۱۰۰ میلیون | ۰.۰۲۵٪ | ۱۰۰ میلیون |
| شرکت مدیریت فناوری | ۰.۰۱۵٪ | ۱۰۰ میلیون | ۰.۰۱۵٪ | ۱۰۰ میلیون |
| سازمان بورس و اوراق بهادار | ۰.۰۳۲٪ | ۸۰ میلیون | ۰.۰۴۸٪ | ۱۲۰ میلیون |
| شرکت کارگزاری | ۰.۱۵٪ | ۱۰۰ میلیون | ۰.۱۵٪ | ۱۰۰ میلیون |
| جمع | ۰.۲۶۲٪ | ۴۸۰ میلیون | ۰.۲۷۸٪ | ۵۲۰ میلیون |
قوانین خرید برق از بورس انرژی
طبق برای حضور در بازار بورس انرژی ایران باید قوانین آن را مطالعه کنند و بر قوانین مسلط باشند.
- قانون تجارت
- قانون اصل ۴۴
- قانون انتشار اوراق مشارکت
- قانون بازار اوراق بهادار
- قانون مبارزه با پولشویی
- قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی
- میزان پیش‌پرداخت در عرضه رینگ‌های داخلی تابلوی برق بازار فیزیکی
معایب خرید برق از بورس انرژی
خرید برق از بورس انرژی دارای نیز معایبی هست که در صورت عدم مدیریت آن می تواند موجب ضرر و زیان و هدر رفت بخشی از انرژی خریداری شده گردد. مهم ترین معایب خرید برق از بورس انرژی عبارت اند از:
- پیچیدگی پیش بینی میزان برق مصرفی ماه پیش رو در ماه قبل از مصرف
- خرید نقدی قبل از شروع مصرف انرژی خریداری شده
- امکان هدر رفت بخشی از انرژی خریداری شده در صورت عدم پیش بینی صحیح میزان مصرف و یا تغییر در برنامه معرف (به دلیل تغییرات ناگهانی تولید و … )
- امکان عدم توافق احتمالی خریدار و فروشنده به رای تابلو معاملاتی
- افزایش نرخ انرژی در ایام پیک مصرف (ایام گرم سال و گاها ایام سرد سال)
- تحمیل زیان ناشی از عدم مدیریت ریسک بر خریدار و فروشنده
تفاوت خرید برق از بورس انرژی و از طریق قرارداد دو جانبه
- در خرید برق از بورس انرژی با توجه به افزایش ماه های پیک سال به لحاظ مصارف برق و گاز، نرخ های عرضه شده در تمام طول سال متغیر بوده و در ایام اوج مصرف دارای سیر صعودی می باشد، بر خلاف قرارداد دوجانبه برق که تامین برق بصورت سالانه و با نرخ ثابت است و نیاز به تحمل ریسک های ماهانه بورس نیست.
- خرید برق در بورس انرژی، بصورت نقدی وقبل از دوره مصرف می باشد در صورتی که در قرارداد دوجانبه پس از تحقق مصرف پرداخت انجام می گردد.
- با توجه به ماهیت متغیر تولید در بخش صنایع منجمله صنایع بزرگ، پیش بینی مصارف برق ماه پیش رو در بورس انرژی یک امر پیچیده و غالبا متناقض با مصارف واقعی و گاها غیر ممکن می باشد، در حالی که در خرید برق از طریق قرارداد دوجانبه مشترک می تواند در روزهای پایانی هر دوره (ماه) میزان مصرف را که تا آن زمان با دقت بالایی مشخص شده است، اعلام نماید و به همان اندازه برق را بصورت دوجانبه خریداری کند.
- با توجه به عدم امکان تغییر یا ذخیره برق خریداری شده در بورس، در صورت هرگونه تناقض در سفارش گذاری، برق مصرف نشده سوخت می شود و صنعت مذکور متحمل زیان خواهد شد. حال آنکه در خرید برق از دوجانبه امکان تغییر برق خریداری شده درطول دوره مصرف وجود دارد که موجب بهینه شدن مصرف خواهد شد.
- با توجه به اینکه الزام قراردادهای دوجانبه ثبت سفارش درکارتابل مشترک در مدیریت شبکه برق ایران می‌باشد بر این اساس تخصیص برق مذکور و اعلام به شرکت های توزیع یا برق منطقه ای جهت درج در صورتحساب‌های مشترک با قطعیت صد درصدی و نظارت مستقیم مدیریت شبکه انجام می پذیرد.